Is Jasper S. het beest van Oudwoude..?

Het is grauw en nevelig. De rillingen lopen me over de rug en de omgeving waarin we rondwandelen bezorgt me kippenvel. Het is er rustig. Bijna doods. Er is helemaal niets te merken van de hectiek die zich de afgelopen dagen rondom de boerderij van Jasper S. heeft afgespeeld. De man die nu al het beest van Oudwoude wordt genoemd, maar vooralsnog slechts verdacht wordt van de brute moord op Marianne Vaatstra. Alleen een stuk afzetlint van de politie wappert aan een paaltje.

door Koen van Lannik

Voor we de woonplaats van S. opzoeken, rijden we de route die Marianne in de fatale nacht van 30 april op 1 mei 1999 moet hebben gereden. We kunnen geen enkele logica ontdekken in de manier waarop de twee elkaar ontmoet moeten hebben. Belanden uiteindelijk bij de plek waar ze op een gruwelijke manier aan haar einde is gekomen. In een stuk weiland langs de Keningswei nabij Veenklooster. Op tientallen meters van de doorgaande weg. Hemelsbreed zo’n 2,5 kilometer van de boerderij van S. Hoewel het al dertien jaar geleden is flitsen de gebeurtenissen als een verknipte film door het hoofd. De verkrachting, de verwurging en het mes dat haar keel doorsneed.

We kijken om ons heen. Links en rechts van de plaats delict staan op geruime afstand twee woningen. Een boer houdt ons nauwlettend in de gaten. Als Marianne al om hulp geschreeuwd zou hebben is de kans klein dat iemand haar die nacht heeft gehoord. Maar niemand weet wat er precies is gebeurd. Waarom een 16-jarig meisje met een wildvreemde 31-jarige man een weiland is ingelopen. Vrijwillig danwel gedwongen.

Oudwoude is zo op het oog een gemoedelijke woonomgeving. Bruisend van het verenigingsleven. Het dorp is in een klap wereldnieuws geworden en zal dat wel even blijven. De bewoners verkeren nog steeds in een staat van shock. Ze doen hun uiterste best de dagelijkse gang van zaken weer op te pakken. Omdat het leven niet stil is blijven staan. Dat valt echter niet mee. De emoties regeren. Men heeft geen antwoorden, alleen maar vragen. ‘Je wordt er mee wakker en je gaat er mee naar bed’, wordt er gezegd.

Een dik ingepakte fietser kijkt niet eens verbaasd op van de twee vreemdelingen die zich in de omgeving van de Allemawei ophouden. Hij heeft er de laatste dagen wel meer gezien. De boerderij van de familie S. ligt er verlaten bij. De rook uit de schoorsteen verdwijnt in de grauwe najaarsdag. Het enige lawaai komt uit de koeienstal. Buurtgenoten weten te vertellen dat de agrarische bedrijfsverzorging zich over de dieren heeft ontfermd. Omdat men het bedrijf draaiende wil houden.

De dorpelingen zijn ontzettend argwanend. Ze observeren elke vreemdeling die door hun straten rijdt. En dat zijn er nogal wat. Iedereen wil zien waar S. woont. Een foto maken van de woonstee van de man die zich volgens sommigen jarenlang als een wolf in schaapskleren heeft gedragen. Oudwoude zelf is eigenlijk wel klaar met al die nieuwsjagers. Ze hebben al zoveel persmensen te woord gestaan.

Ondertussen gonst het van de geruchten in de kleine gemeenschap. Bijvoorbeeld dat zijn vrouw wel degelijk van de moord heeft geweten en dat S. het niet alleen gedaan zou hebben. Er is echter niemand die veel geloof aan die verhalen hecht. Daar zijn de Friezen net even te nuchter voor.

Een van de dorpsbewoners benadrukt nog maar weer eens het heel erg voor vrouw en kinderen van S. te vinden. ‘Zij keren ooit terug en moeten met dit verschrikkelijke verhaal proberen te leven. Het is onze taak als gemeenschap hen daarbij te helpen. We mogen de familie niet in de steek laten’, vertelt ze.

Dat is ook zo’n beetje de teneur geweest van de bijeenkomst die dinsdagavond is gehouden. De moordzaak is een nachtmerrie, de arrestatie een enorme schok maar de saamhorigheid onverminderd groot. En dat is kenmerkend voor de omgeving waarin de kerk een grote rol speelt. De verdachte en zijn gezin zijn christelijk en waren actief binnen hun kerk. Diezelfde kerk staat iedereen bij, inclusief de verdachte zelf.

De mensen uit de directe omgeving van Jasper S. snappen er hoe dan ook niets van. De veehouder heeft altijd bekend gestaan als een hardwerkende en behulpzame man. Ook al is hij drie jaar geleden veroordeeld voor een geval van joyriding. Zijn dorpsgenoten kunnen het domweg niet geloven dat hij Marianne verkracht en vermoord zou hebben. ‘Je zoekt het niet achter zo’n man. Eigenlijk hoop je stiekem dat iemand anders het heeft gedaan. Weet je, ik kan helemaal niet boos op die man worden’, aldus een bekende van de verdachte.

Wat men evenmin snapt is dat hij zijn DNA vrijwillig heeft afgestaan. Om daarna met vrienden de kroeg in te duiken. Waarbij het gesprek al snel weer over alledaagse dingen ging. Het zou kunnen betekenen dat hij onschuldig is en dus niets te vrezen had. Of hij is wel schuldig. Wilde eindelijk van zijn verschrikkelijke geheim verlost worden en dus moest het dan maar zo. Het kan ook zijn dat S. is gezwicht voor de sociale druk in de kleine dorpsgemeenschap. Niet aan het onderzoek meedoen had hem immers verdacht gemaakt en wellicht heeft hij geweten dat DNA alleen geen sluitend bewijs vormt. Dat hij de moord verdrongen en zichzelf er van overtuigd heeft dat hij onschuldig is, lijkt minder waarschijnlijk. Het meest voor de hand liggende scenario is nog wel dat S. zich heeft gerealiseerd dat er geen ontkomen meer aan was.

In Zwaagwesteinde is men opgelucht. Het is een schril contrast met de belevingswereld die er acht kilometer verderop heerst. Men denkt daar zeker te weten dat Jasper S. de dader is. Vader Bauke Vaatstra wil hem ‘het beest van Oudwoude’ noemen.

Op de vraag hoe men in Zwaagwesteinde nu aankijkt tegen de verdachtmakingen die destijds in de richting van het Kollumer asielzoekerscentrum zijn geuit, komt geen antwoord. Men praat liever niet meer over het incident met de eiergooiers. Over de beschuldigende vingers die naar twee asielzoekers wezen.

Jasper S. is vandaag voorgeleid. De rechter-commissaris heeft tijdens een zitting van de Leeuwarder rechtbank besloten dat de verdachte in ieder geval nog veertien dagen mag worden vastgehouden. Hij zit sinds zijn arrestatie op zondag in beperking. Dat betekent dat alleen zijn advocaat Jan Vlug contact met hem mag hebben. De inwoner van Oudwoude is de afgelopen dagen verhoord. Het is onduidelijk of hij tijdens die verhoren een bekentenis heeft afgelegd. Op de vraag aan Vlug hoe zijn cliënt er aan toe is, zei de advocaat slechts: ‘Dat laat zich raden.’

Het Openbaar Ministerie heeft opdracht gegeven om  al het DNA-materiaal en de vervaardigde profielen, behalve die van de verdachte, te vernietigen. Er is een team van twaalf rechercheurs op het moordonderzoek gezet. Ook zal aan een deskundige worden gevraagd nader onderzoek te doen naar de geestesgesteldheid van de veehouder.